ЯНЫ БЫЛІ СЯБРАМІ

7 ліпеня беларуская грамад­скасць адзначыць юбілей песняра беларускага народа Янкі Купалы. Народны паэт Беларусі ў свой час шчыра сябраваў з маімі землякамі са Слонім­шчыны — паэтам Гальяшом Леўчыкам, літаратуразнаўцам і бібліёграфам Яўгенам Хлябцэвічам і доктарам медыцынскіх навук Андрэем Пракапчуком. Пра іх сяброўства і хочацца сёння трохі згадаць.

Янка Купала
і Гальяш Леўчык

У 1912 годзе ў Вільні ў выдавецтве “Znicz”  выйшаў першы паэтычны зборнік слонім­скага паэта Гальяша Леўчыка «Чыжык беларускі». Рэдактарам гэтага зборніка з’яўляўся Янка Купала. Зборнік быў надрукаваны лацінкаю. Пазней паэт хацеў выдаць яго кірыліцай. Пра гэта сведчыць і ліст Янкі Купалы да Гальяша Леўчыка, які напісаў ён 7 лютага 1914 года: “Паважаны пане! Вашага “Чыжыка” аддалі   ўжо друкаваць рускімі літарамі.  Будзьце ласкавы прыслаць найхутчэй клішэ  вокладкі і Вашай фата­графіі. Калі маеце зрабіць якія па­праўкі, то прышліце папраўлены экзэмпляр. Астаюся са шчырай да Вас пашанай сакратар Беларускага выдавецтва Ів.Луцэвіч.

P.S. Апошнюю карэктуру кніжкі прасілі, каб Вы самі зрабілі. Ів. Л.”. Гэты ліст сёння захоўваецца ў літаратурным музеі Янкі Купалы ў Мінску.

На жаль, зборнік Гальяша Леўчыка кірыліцай так і не пабачыў свет, бо выхаду яго перашкодзіла Першая сусветная вайна.

Пасля народнага сходу Заходняй Беларусі ў Беластоку, Янка Купала 14 лістапада 1939 года вяртаўся з Беластока ў Мінск. Па дарозе ён вырашыў заехаць у Слонім, дзе ў гэты час жыў Гальяш Леўчык, каб сустрэцца з ім. “Шаўрале”, на якім ехаў пясняр, спынілася на на вуліцы 3 Мая (цяпер вуліца Чырвонаармейская) каля невялікай хаткі № 73 (зараз яе ўжо няма, цяпер тут знаходзіцца Слонімскі аўтарамонтны завод). Убачыўшы Купалу, Гальяш моцна ўзрадаваўся. Яны абняліся, і гаспадар хаткі запрасіў госця ў свой пакой. Пасля гутаркі, яны паехалі ў першы беларускі рэстаран, які знаходзіўся ў цэнтры Слоніма. Паабедаўшы за кошт Купалы (ён частаваў), Гальяш Леўчык паказаў, як праехаць на Мінск, і яны развіталіся. Больш сустрэцца Янку Купалу і Гальяшу Леўчыку не давялося. У «Чыжыку беларускім» слонімскі паэт апублікаваў санет «На Купалле» і прысвяціў яго Янку Купалу. Санет быў напісаны 27 чэрвеня 1907 года ў Варшаве, роўна 100 гадоў таму:

Як ранак загляне з-пад летняе ночы

Ды сонейка згоне ўсе сумныя хмары,

Пайду я дзівіцца у поле на чары,

Расою абмыю заплаканы вочы…

Пайду я у вёску пад шэрыя хаты,

Ўвайду сабе ціха пад мховыя стрэхі,

І буду збіраці дзявочыя смехі,

І буду вясёлы, і рад, і багаты!

Тагды – ўсіх дзяўчатак паслухаўшы думак,

Ля збожжа, ля кветак, пакрытых расою,

Пайду я да лесу зялёнай мяжою;

Пад голаў злажыўшы дарожны мой клунак,

На мох пад хваіну я там палажуся

І ціха за край свой тагды памалюся!..

 

Янка Купала
і Яўген Хлябцэвіч

У добрых і шчырых адносінах з Янкам Купалам быў літаратуразнавец і бібліёграф з вёскі Жыровічы Слонімскага раёна Яўген Хлябцэвіч (1884-1953). Пасябравалі яны яшчэ ў Пецярбурзе. Пра гэта сведчаць успаміны Яўгена Хлябцэвіча, а таксама матэрыялы з яго студэнцкай справы, уведзеныя ў навуковы абыходак Рыгорам Семашкевічам: тэлеграма Хлябцэвіча з Бельска да Купалы і заява ва ўніверсітэцкую канцылярыю, напісаная Купалам па просьбе Хлябцэвіча і іншыя.

Прыкладам знаёмства і сяброўства Хлябцэвіча з Купалам можа служыць і вядомы многім здымак, зроблены ў 1913 годзе пасля прэм’еры “Паўлінкі” у Пецярбурзе, дзе разам з Купалам, акцёрамі і пастаноўшчыкамі камедыі сфатаграфаваны і Яўген Хлябцэвіч.

Пасля вучобы ў Пецярбурзе Хлябцэвіч рэдка сустракаўся з Янкам Купалам, таму што жылі яны далёка адзін ад аднаго. І ўсё ж у 1930 годзе ў Маскве, у камуністычнай акадэміі, на пасяджэнні, пры­свечаным 25-годдзю творчай дзейнасці Купалы, яны сустрэліся зноў. Янка Купала, убачыўшы перад ад­крыццём пасяджэння Яўгена Хлябцэвіча, пацікавіўся яго асабістым жыццём, упікнуў літаратуразнаўцу  з-за рэдкага наведвання ў Мінск… Столькі гадоў не бачыўшы адзін аднаго, ім было аб чым пагутарыць.

Яўген Хлябцэвіч напісаў і апублі­каваў шмат артыкулаў пра творчасць народнага песняра. Сярод іх — “Жалейка” Янкі Купалы, “Янка Купала ў Пецярбурзе”, “Янка Купала і бібліятэкі”, “Янка Купала і Пецярбургскі універсітэт”, «Янка Купала на агульнаадукацыйных курсах А.С.Чарняева» ды іншыя. Усе яны даўно павінны быць сабраны пад адну вокладку, як памяць пра іх сяброўства, і выдадзеныя.

Яўген Хлябцэвіч быў адзін з першых, хто прыйшоў на дапамогу Уладзіславе Францаўне Луцэвіч у справе стварэння Літаратурнага музея Янкі Купалы ў Мінску. Яшчэ ў 1944 годзе ён напісаў успаміны і перадаў у музей матэрыялы пра пецярбургскі перыяд жыцця песняра. Пазней падрыхтаваў артыкул “Янка Купала ў Маскоўскім народным універсітэце імя Шаняўскага”, дзе выкарыстаў архіўныя матэрыялы, цікавіўся гісторыяй выдання ў 1919 годзе зборніка вершаў Купалы на рускай мове.

Пра Янку Купалу і Яўгена Хлябцэвіча можна расказваць шмат. Тым больш, што пачатак даўно зроблены літаратуразнаўцам Віталем Скалабанам, які яшчэ ў 1985 годзе апублікаваў у часопісе “Нёман” першы цікавы артыкул “Купала і Хлябцэвіч”. Пасля былі ў друку і шэраг іншых публікацый.

Янка Купала
і Андрэй Пракапчук

У канцы 20-х гадоў жыццё ў Беларусі ішло сваёй каляінай са сваімі радасцямі і засмучэннямі. Такой радасцю і разам з тым засмучэннем было для доктара медыцынскіх навук са Слонімшчыны Андрэя Пракапчука (1896-1970) знаёмства з Янкам Купалам. Засмучэннем таму, што яго блізкае знаёмства з Купалам адбылося з прычыны хваробы песняра.

Аднойчы Андрэю Якаўлевічу па­тэлефанавалі ў мінскую клініку і паведамілі, што тэрмінова патрэбна яго кансультацыя: захварэў Янка Купала, ёсць падазрэнне на дэрматыт, бо трэці дзень паэт скардзіцца на тое, што ў яго баліць скура на твары, пячэ, ён не можа да яе дакрануцца. І тэмпература падскочыла — 38,9…

Некалькі дзён Андрэй Пракапчук літаральна не адыходзіў ад паэта, і нарэшце лячэнне дало свае вынікі: Янка Купала паправіўся, павесялеў. На сэрцы ў доктара адлягло…

З таго часу Андрэй Якаўлевіч даволі часта бываў у доме народнага песняра і любіў там бываць, дзе заўсёды было людна, там збіралася літаратурная моладзь, гарачая, цікавая і разумная.  І з Якубам Коласам ён пазнаёміўся ў Купалы, у яго гасцінным доме, дзе такой шчырай і ветлівай гаспадыняй была цёця Уладзя, яго жонка.

Збярогся да сённяшніх дзён чацвёрты том збору твораў Янкі Купалы, выдадзены ў 1940 годзе. На ім дароўны надпіс: “Дарагому прафесару, акадэміку А.Я.Пракапчуку на добрую памяць. Шчыра адданы Янка Купала. 21.04.1940 г.г., Мінск.”.

У кастрычніку 1940 года Янка Купала і Андрэй Пракапчук наведалі Гродна. Гэта, відаць, і была іх апошняя сумесная паездка па роднай Беларусі…

Сяргей ЧЫГРЫН

Комментарии и пинги закрыты.

Комментирование закрыто.

Яндекс.Метрика